Chaar Purakh Du-ay Naar

Page 1369, Line 6
ਕਬੀਰ ਏਕ ਮਰੰਤੇ ਦੁਇ ਮੂਏ ਦੋਇ ਮਰੰਤਹ ਚਾਰਿ ॥
कबीर एक मरंते दुइ मूए दोइ मरंतह चारि ॥
Kabīr ek maranṯe ḏu▫e mū▫e ḏo▫e maranṯah cẖār.
Kabeer, when one died, two were dead. When two died, four were dead.

ਚਾਰਿ ਮਰੰਤਹ ਛਹ ਮੂਏ ਚਾਰਿ ਪੁਰਖ ਦੁਇ ਨਾਰਿ ॥੯੧॥
चारि मरंतह छह मूए चारि पुरख दुइ नारि ॥९१॥
Cẖār maranṯah cẖẖah mū▫e cẖār purakẖ ḏu▫e nār. ||91||
When four died, six were dead, four males and two females. ||91||

Maaghi

11-Maaghi - Bhai Harjinder Singh Srinagar >>>Download Mp3<<<



11-Maaghi - Nihung Dharam Singh (Viaakheaa)  >>>Download Mp3<<<


18 ਮਾਝ ਬਾਰਹਮਾਹਾ (ਮ: ੫) ਅੰਗ ੧੩੫ ਪੰ. ੧੮ 
ਮਾਘਿ ਮਜਨੁ ਸੰਗਿ ਸਾਧੂਆ ਧੂੜੀ ਕਰਿ ਇਸਨਾਨੁ ॥
माघि मजनु संगि साधूआ धूड़ी करि इसनानु ॥
Māgẖ majan sang sāḏẖū▫ā ḏẖūṛī kar isnān.

ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇ ਸੁਣਿ ਸਭਨਾ ਨੋ ਕਰਿ ਦਾਨੁ ॥
हरि का नामु धिआइ सुणि सभना नो करि दानु ॥
Har kā nām ḏẖi▫ā▫e suṇ sabẖnā no kar ḏān.

ਜਨਮ ਕਰਮ ਮਲੁ ਉਤਰੈ ਮਨ ਤੇ ਜਾਇ ਗੁਮਾਨੁ ॥
जनम करम मलु उतरै मन ते जाइ गुमानु ॥
Janam karam mal uṯrai man ṯe jā▫e gumān.

ਕਾਮਿ ਕਰੋਧਿ ਨ ਮੋਹੀਐ ਬਿਨਸੈ ਲੋਭੁ ਸੁਆਨੁ ॥
कामि करोधि न मोहीऐ बिनसै लोभु सुआनु ॥
Kām karoḏẖ na mohī▫ai binsai lobẖ su▫ān.

ਸਚੈ ਮਾਰਗਿ ਚਲਦਿਆ ਉਸਤਤਿ ਕਰੇ ਜਹਾਨੁ ॥
सचै मारगि चलदिआ उसतति करे जहानु ॥
Sacẖai mārag cẖalḏi▫ā usṯaṯ kare jahān.

ਅਠਸਠਿ ਤੀਰਥ ਸਗਲ ਪੁੰਨ ਜੀਅ ਦਇਆ ਪਰਵਾਨੁ ॥
अठसठि तीरथ सगल पुंन जीअ दइआ परवानु ॥
Aṯẖsaṯẖ ṯirath sagal punn jī▫a ḏa▫i▫ā parvān.

ਜਿਸ ਨੋ ਦੇਵੈ ਦਇਆ ਕਰਿ ਸੋਈ ਪੁਰਖੁ ਸੁਜਾਨੁ ॥
जिस नो देवै दइआ करि सोई पुरखु सुजानु ॥
Jis no ḏevai ḏa▫i▫ā kar so▫ī purakẖ sujān.

ਜਿਨਾ ਮਿਲਿਆ ਪ੍ਰਭੁ ਆਪਣਾ ਨਾਨਕ ਤਿਨ ਕੁਰਬਾਨੁ ॥
जिना मिलिआ प्रभु आपणा नानक तिन कुरबानु ॥
Jinā mili▫ā parabẖ āpṇā Nānak ṯin kurbān.

ਮਾਘਿ ਸੁਚੇ ਸੇ ਕਾਂਢੀਅਹਿ ਜਿਨ ਪੂਰਾ ਗੁਰੁ ਮਿਹਰਵਾਨੁ ॥੧੨॥
माघि सुचे से कांढीअहि जिन पूरा गुरु मिहरवानु ॥१२॥
Māgẖ sucẖe se kāʼndẖī▫ah jin pūrā gur miharvān. ||12||

Chaar Padaarath Asatt Mahaa SiDh Nav NiDh

"ਚਾਰਿ ਪਦਾਰਥ ਅਸਟ ਮਹਾ ਸਿਧਿ ਨਵ ਨਿਧਿ ਕਰ ਤਲ ਤਾ ਕੈ ॥" {ਪੰਨਾ 1106}

'ਚਾਰਿ ਪਦਾਰਥ' :

ਜਿਹੜੇ ਧਰਮ ਮੁਕਤੀ ਤੱਕ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਨੇ, ਉਹ ਤਾਂ ਪਦਾਰਥ ਦੋ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਚਾਰ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ । ਮੁਕਤੀ ਤੱਕ ਤਾਂ ਪਦਾਰਥ ਹੀ ਦੋ ਹਨ, ਚਾਰ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ? ਜਿਹੜਾ ਧਰਮ ਸਾਡਾ ਹੈ 'ਗੁਰਮਤਿ ਵਾਲਾ', ਇਹ ਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਧਰਮ ਹੈ, ਉਹ ਧਰਮ ਅਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਕੋਈ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਇੱਥੇ ਕਿਹਾ "ਕਬੀਰਾ ਜਹਾ ਗਿਆਨੁ ਤਹ ਧਰਮੁ ਹੈ{ਪੰਨਾ 1372}" ਕਬੀਰ ਨੇ । ਇਹ ਧਰਮ ਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਧਰਮ ਹੈ । ਉੱਥੇ "ਗਿਆਨ ਹੀਣੰ ਅਗਿਆਨ ਪੂਜਾ ॥ ਅੰਧ ਵਰਤਾਵਾ ਭਾਉ ਦੂਜਾ ॥੨੨॥ {ਪੰਨਾ 1412}" ਹੈ, ਭਾਉ ਵੀ ਦੂਜਾ ਹੈ ਮਾਇਆ ਦਾ, ਮਾਇਆ ਦੀ ਭੁੱਖ ਹੈ ਉੱਥੇ । ਇੱਥੇ ਚਾਰ ਪਦਾਰਥ ਨੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਦਾਰਥ ਤਾਂ ਚਾਰ ਹੀ ਰੱਖੇ ਨੇ, ਪਰ ਦੋ ਹੋਰ ਕਰ ਲਏ । ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਪਦਾਰਥਾਂ (ਧਰਮ, ਅਰਥ, ਕਾਮ, ਮੋਖ) ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਤਾਂ ਕਾਮਨਾ ਹੈ । ਕਾਮਨਾਵਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਲਪ ਬ੍ਰਿਛ ਤੋਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਾ ਲਈਆਂ । ਕਲਪ ਬ੍ਰਿਛ ਹੈ, ਜੋ ਵੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰੋ ਉਹ ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਓ ਜਿੱਥੇ ਕਾਮਨਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਤਾਂ ਮੁਕਤੀਓ ਨੀ ਹੁੰਦੀ । ਨਾਲੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ ਕਿ ਇੱਛਾਵਾਂ ਤਿਆਗਣੀਆਂ ਨੇ, ਤਾਂ ਮੁਕਤੀ ਹੋਊ । ਨਾਲੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ ਕਾਮਨਾ 'ਪਦਾਰਥ' ਹੈ । ਇਹ ਸਾਰੀ ਸ਼ਰਾਰਤ ਸੀ ਫਸਾਉਣ ਦੀ, ਫਾਸਨ ਕੀ ਵਿਧੀ ਆ "ਫਾਸਨ ਕੀ ਬਿਧਿ ਸਭੁ ਕੋਊ ਜਾਨੈ {ਪੰਨਾ 331}", ਇਹ ਤਾਂ ਫਸਾਉਣ ਵਾਲੀ ਵਿਧੀ ਸੀ । ਵਿਦਵਾਨ ਸਾਰੇ ਹੀ ਇਹ ਚਾਰ ਪਦਾਰਥ ਮੰਨਦੇ ਹਨ 'ਧਰਮ, ਅਰਥ, ਕਾਮ, ਮੋਖ । ਗੁਰਬਾਣੀ ਇਹ ਮੰਨਦੀਓ ਈ ਨੀ । ਦਸਮ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ "ਕਾਮਨਾ ਅਧੀਨ ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧ ਮੈਂ ਪ੍ਰਬੀਨ ਏਕ ਭਾਵਨਾ ਬਿਹੀਨ ਕੈਸੇ ਭੇਟੈ ਪਰਲੋਕ ਸੋਂ ॥੧੦॥੮੦॥" ਜਾਂ ਕਾਮਨਾ ਅਧੀਨ ਪਰਿਓ ਨਾਚਤ ਹੈ ਨਾਚਨ ਸੋਂ ਗਿਆਨ ਕੇ ਬਿਹੀਨ ਕੈਸੇ ਬ੍ਰਹਮ ਲੋਕ ਪਾਵਈ ॥੧੨॥੮੨॥ {ਅਕਾਲ ਉਸਤਤਿ}", ਇਹ ਤਾਂ ਚਾਰੇ ਪਦਾਰਥ ਰੱਦ ਹੋ ਗਏ ਉੱਥੇ । ਜੀਹਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ ਕਿ ਗਰੰਥ ਹੀ ਨੀ ਹੈ, ਓ ਚਾਰੇ ਰੱਦ ਕਰਤੇ ਪਦਾਰਥ ਤੁਹਾਡੇ ! ਮਾਰੀ ਜਾਨੇ ਓਂ ਗੱਲਾਂ । ਪਰ ਜੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ 'ਧਰਮ ਦਾ' ਏਹਦਾ (ਗੁਰਮਤਿ ਦਾ) ਗਿਆਨ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹੀ ਉਹਨੂੰ ਪਛਾਨਣ । ਇਹ ਤਾਂ ਅੰਨ੍ਹੇ ਨੇ "ਮਾਇਆਧਾਰੀ ਅਤਿ ਅੰਨਾ ਬੋਲਾ ॥{ਪੰਨਾ 313}" ਵਿਦਵਾਨ ਸਾਰੇ ਹੀ ਅੰਨ੍ਹੇ ਬੋਲੇ ਨੇ, ਤੇ ਅੰਨ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸੱਚ ਮੰਨੀ ਬੈਠੇ ਹੋ । ਚਾਰੇ ਪਦਾਰਥ ਗਲਤ ਨੇ, ਫਿਰ ਸਹੀ ਪਦਾਰਥ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ? ਦੋ ਪਦਾਰਥ ਪਹਿਲੇ ਨੇ "ਗਿਆਨ ਕਾ ਬਧਾ ਮਨੁ ਰਹੈ {ਪੰਨਾ 469}" 'ਗਿਆਨ ਪਦਾਰਥ' ਗੁਰਮਤਿ ਦਾ ਗਿਆਨ । ਇਹਦੇ ਨਾਲ ਮਨ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਜਾਣੈ, ਮਨ ਰੁਕ ਜਾਣੈ ਤੇ ਮੁਕਤੀ ਮਿਲ ਜਾਣੀ ਐ, ਕਲਪਨਾ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਮਿਲ ਜਾਣੀ ਹੈ, ਇਹ ਹੋ ਗਿਆ 'ਮੁਕਤਿ ਪਦਾਰਥ' । ਇਹਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋ ਪਦਾਰਥ ਹੋਰ ਰਹਿ ਗਏ ਹੁਣ । ਗੁਰਬਾਣੀ ਤਾਂ ਮਨ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਮਾਰਦੀ ਹੀ ਹੈ, ਮਨ dead ਹੋ ਜਾਣੈ, ਸੋਚਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਣਾ ਹੈ ਏਹਨੇ । ਸੋਚਣਾ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਤਾਂ dead ਹੋ ਗਿਆ । ਫੇਰ ਇਹਨੂੰ ਜਗਾਉਣਾ ਕੀਹਨੇ ਹੈ ? "ਰਾਮ ਰਮਤ ਮਤਿ ਪਰਗਟੀ ਆਈ ॥{ਪੰਨਾ 326}" ਉਹ ਫੇਰ ਮਰੀ ਹੋਈ ਗਊ ਏਥੋਂ ਜਿਉਂਦੀ ਹੋਣੀ ਹੈ, "ਰਾਮ ਰਮਤ ਮਤਿ ਪਰਗਟੀ ਆਈ" ਫੇਰ ਜਾਗਣਾ ਹੈ ਏਹਨੇ । ਜਦ ਸੰਤੋਖ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਜਾਗਦਾ ਹੈ ਏਹੇ, ਫੇਰ ਬੁਧਿ ਜਾਗਦੀ ਹੈ ਅੰਦਰੋਂ, ਫੇਰ ਗਿਆਨ ਜਾਗਦੈ ਸੰਤੋਖ ਤੋਂ ਬਾਅਦ । ਉਹ ਕੀ ਹੈ ? ਉਹ ਹੈ 'ਨਾਮ ਪਦਾਰਥ' । ਫੇਰ 'ਗਾਹਾਂ ਕੀ ਹੈ ? 'ਜਨਮ ਪਦਾਰਥ' । "ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਮਿਲੈ ਤਾਂ ਜੀਵਾਂ{ਪੰਨਾ 1429} ਦੋ ਪਦਾਰਥ ਇਹ ਹਨ । 'ਜਨਮ ਪਦਾਰਥ' ਅਰ 'ਨਾਮ ਪਦਾਰਥ' ਉੱਥੇ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਹਿੰਦੂ ਮੱਤ 'ਚ ਕਿਤੇ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਏਹੇ । ਸਿਮ੍ਰਿਤਿ ਸ਼ਾਸਤਰ 'ਚ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਿਕਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਸਾਡੇ 'ਨਾਮ ਪਦਾਰਥ' ਦਾ ਜਿਕਰ ਹੈ, 'ਜਨਮ ਪਦਾਰਥ' ਦਾ ਜਿਕਰ ਹੈ । ਇੱਥੇ ਜਦ 'ਨਾਮ ਪਦਾਰਥ' ਹੈਣੀ ਸੀ 'ਧਰਮ, ਅਰਥ, ਕਾਮ, ਮੋਖ' ਦੇ ਵਿੱਚ, ਤਾਂ ਇਹ ਵਿਦਵਾਨ ਕੀ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਸੀ ? ਤੁਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਮੰਨ ਲਏ ਕਿ ਠੀਕ ਨੇ ? ਸੁੱਤੇ ਹੀ ਪਏ ਸੀ । ਸੁੱਤੇ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪਏ ਨੇ, ਜਾਗੇ ਈ ਨਹੀਂ, ਆਏਂ ਕਹੋ । ਜਾਗਦੇ ਤਾਂ, ਜੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ, ਗਹੁ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਦੇ । ਜਾਗਣ ਵਾਸਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੀ ਪੜ੍ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਨੇ । ਜੇ ਜਾਗਣ ਵਾਸਤੇ ਪੜ੍ਹਦੇ ਤਾਂ "ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੋਂ" ਪੜ੍ਹਦੇ, ਫੇਰ ਜਾਗ ਜਾਂਦੇ । 

"ਚਾਰਿ ਪਦਾਰਥ ਅਸਟ ਮਹਾ ਸਿਧਿ ਨਵ ਨਿਧਿ ਕਰ ਤਲ ਤਾ ਕੈ ॥"

'ਅਸਟ ਮਹਾ ਸਿਧਿ' :

'ਅਸਟ ਮਹਾ ਸਿਧਿ' ਕੀ ਹਨ ? ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਅਠਾਰਹ ਪੁਰਾਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਇੱਥੇ 'ਅਸਟ ਮਹਾ ਸਿਧਿ' ਐ । 'ਅਸਟ ਮਹਾ ਸਿਧਿ' ਕੀ ਆ ? ਅੱਠ ਗੁਣ ਨੇ, ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸਿਧਿ ਆ । '੧' ਦੀ ਪੂਰੀ ਸਮਝ 'ਅਸਟ ਸਿਧਿ' ਆ । 'ਓਅੰਕਾਰ' ਕੀ ਹੈ ? ਇਹਦੀ ਸਮਝ । "ਗੁਰਮੁਖਿ ਅਸਟ ਸਿਧੀ ਸਭਿ ਬੁਧੀ ॥{ਪੰਨਾ 941}" ਗੁਰਮੁਖਿ ਨੂੰ 'ਓਅੰਕਾਰ' ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, 'ਓਅੰਕਾਰ' ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । "ਸਤਿ ਨਾਮੁ ਕਰਤਾ ਪੁਰਖੁ ਨਿਰਭਉ ਨਿਰਵੈਰੁ ਅਕਾਲ ਮੂਰਤਿ ਅਜੂਨੀ ਸ੍ਵੈਭੰ" ਸਾਰੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਇਹਨਾਂ 'ਅੱਠਾਂ' ਦੀ ਹੀ ਸੋਝੀ/ਸਿਧਿ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਅੱਠਾਂ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਸਿਧਿ/ਸਮਝ ਹੀ ਤਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ, ਹੋਰ ਕੀ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ ? ਇਹ '੧' ਦੀ ਸਮਝ ਹੈ 'ਅੱਠਾਂ ਪੱਖਾਂ' ਤੋਂ । '੧' ਦੀ ਸਮਝ ਫੇਰ ਆਉਣੀ ਐ, ਜਦ 'ਅੱਠਾਂ ਪੱਖਾਂ' ਤੋਂ '੧' ਨੂੰ ਸਮਝ ਲਿਆ, ਫੇਰ ਸਮਝ ਆਊ ਕਿ '੧' ਕੀ ਹੈ ? ਫੇਰ ਬੁੱਝਿਆ ਜਾਣੈ ।

"ਨਵ ਨਿਧਿ ਕਰ ਤਲ ਤਾ ਕੈ"

'ਨਵ ਨਿਧਿ'

'ਨਵ ਨਿਧਿ' ਕੀ ਹੈ ? 'ਅਸਟ ਸਿਧਿ' ਚੋਂ, ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸੋਝੀ ਚੋਂ ਮਿਲਣਾ ਕੀ ਹੈ ? 'ਨਵ ਨਿਧਿ' ਮਿਲਣੀ ਹੈ, 'ਨਵਾਂ ਗਿਆਨ, ਨਵਾਂ ਖਜਾਨਾ ਗਿਆਨ ਦਾ' । 'ਨਾਮ' ਮਿਲਣਾ ਏਹਦੇ ਚੋਂ, 'ਨਾਮ' ਹੀ 'ਨਵ ਨਿਧਿ' ਹੈ "ਨਉ ਨਿਧਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪ੍ਰਭ ਕਾ ਨਾਮੁ ॥{ਪੰਨਾ 293}" ਜਿਹੜਾ 'ਨਾਮ' ਹੈ ਓਹੀ 'ਨਵ ਨਿਧਿ' ਹੈ ।

Kamlaapati

ਕਮਲਾ ਪਤੀ:

"ਧੂਪ ਦੀਪ ਘ੍ਰਿਤ ਸਾਜਿ ਆਰਤੀ ॥

ਵਾਰਨੇ ਜਾਉ ਕਮਲਾ ਪਤੀ ॥ {ਪੰਨਾ 695}"

ਕਮਲ 'ਹਿਰਦਾ' ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਹਿਰਦੇ 'ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ 'ਕਮਲਾ ਪਤੀ' ਹੈ । ਇਹਨਾਂ (ਹਿੰਦੂਆਂ) ਨੇ ਕਮਲਾ ਕਿਸੇ ਜਨਾਨੀ ਦਾ ਨਾਮ ਰਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੇ ਘਰਵਾਲੀ ਦਾ । ਇਹ ਹੁਣ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਗਲਤੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਗਲਤੀ ਹੈ ਏਹੇ ? ਸਾਡੇ ਤਾਂ ਹੈ "ਹਿਰਦੈ ਕਮਲੁ ਪ੍ਰਗਾਸਿਆ {ਪੰਨਾ 26}" ਸਾਡੇ ਤਾਂ 'ਹਿਰਦੇ' ਨੂੰ ਕਮਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਜਦ ਖੇੜਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਿਰਦਾ ਖਿੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 'ਚਾਰੇ ਪਦਾਰਥ' ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨਾਮ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਜਿਹੜਾ ਹਿਰਦੇ 'ਚ ਵਸ ਗਿਆ, ਉਹ 'ਕਮਲਾ ਪਤੀ' ਹੈ । ਹੁਣ ਇਹਨਾਂ (ਹਿੰਦੂਆਂ) ਦਾ 'ਕਮਲਾ ਪਤੀ' ਅਤੇ ਸਾਡਾ 'ਕਮਲਾ ਪਤੀ' ਕਿਵੇਂ ਰਲ ਜਾਵੇਗਾ ? ਇਹਨਾਂ ਦੇ 'ਸੰਸਾਰੀ ਮਾਇਆ' ਦਾ ਨਾਮ ਲਛਮੀ ਹੈ , ਸਾਡੇ 'ਨਾਮ ਧਨ' ਦਾ ਨਾਮ ਲਖਮੀ ਹੈ । ਸਾਡੇ ਲਖਮੀ ਹੈ, ਲਛਮੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜੇ ਲਛਮੀ ਵੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹਦਾ ਅਰਥ ਵੀ ਸਾਡੇ ਜੋਤ ਹੀ ਹੈ ।

ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਸੰਸਾਰੀ ਧਨ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲਛਮੀ ਦੇ ਹਥਾਂ 'ਚੋਂ ਹੀਰੇ ਮੋਤੀ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਸਾਡੇ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ 'ਗੁਣ', "ਸਗਲ ਗੁਣਾ ਗਲਿ ਹਾਰੁ {ਪੰਨਾ 937}" ਸਾਡੇ ਇਹ 'ਧਨ' ਹੈ । ਇਹ ਮੂਲ ਫਰਕ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਰੌਲਾ ਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਮਾਇਆਧਾਰੀ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ । 'ਮਨ' ਦੇ ਖਾਣ ਵਾਸਤੇ 'ਸੰਸਾਰੀ ਧਨ' ਦਾ ਕੁਛ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ, ਸਿਰਫ 'ਸਰੀਰ' ਵਾਸਤੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ 'ਨਾਮ ਧਨ' "ਹੁਣਿ ਵਤੈ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਨ ਬੀਜਿਓ ਅਗੈ ਭੁਖਾ ਕਿਆ ਖਾਏ ॥ {ਪੰਨਾ 450}" ਉਹਦੇ ਵਾਸਤੇ ਹੈ । 'ਸੰਸਾਰੀ ਧਨ' ਏਥੇ-ਏਥੇ ਹੀ 'ਸਰੀਰ' ਵਾਸਤੇ ਹੀ ਹੈ, ਹੁਣ 'ਦੋਵੇਂ ਧਨ' ਅੱਡ-ਅੱਡ ਹਨ, ਜਿਹੜਾ ਦੇਹ (ਸਰੀਰ) 'ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਕ ਹੈ, ਉਹ 'ਸੰਸਾਰੀ ਧਨ' ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅਸੀਂ 'ਨਾਮ ਧਨ' ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਾਂ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਏਥੇ ਆ ਕੇ ਅਰਥ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

"ਮੰਗਲਾ ਹਰਿ ਮੰਗਲਾ ॥ ਨਿਤ ਮੰਗਲੁ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਰਾਇ ਕੋ ॥ {ਪੰਨਾ 695}" ਮੰਗਲ 'ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਰਾਇ' ਦਾ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਮੰਗਲਾਚਰਨ (ਉਸਤਤੀ) 'ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਰਾਇ' ਦੀ ਕਰਨੀ ਹੈ, ਹੁਣ 'ਰਾਮ ਰਾਇ' ਲਿਆ ਕੇ ਵਾੜ ਲਿਆ ਉਥੇ, 'ਸੀਤਾ' ਨਾਲ 'ਰਾਮ ਰਾਇ' ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ 'ਲਛਮੀ' ਨਾਲ ਤਾਂ ਕੋਈ ਹੈ ਨਹੀਂ । 'ਰਾਮ ਰਾਇ' ਸਾਡਾ ਕੌਣ ਹੈ ? "ਸਭੈ ਘਟ ਰਾਮੁ ਬੋਲੈ {ਪੰਨਾ 988}"
"ਤੁਹੀ ਨਿਰੰਜਨੁ ਕਮਲਾ ਪਾਤੀ ॥ {ਪੰਨਾ 695}" ਉਹੀ 'ਕਮਲਾ ਪਤੀ' ਫਿਰ ਆ ਗਿਆ, 'ਕਮਲਾ ਪਤੀ ਅਤੇ ਕਮਲਾ ਪਾਤੀ' ਇੱਕੋ ਹੀ ਗੱਲ ਹੈ ।

Ganikaa

Page 345, Line 4
ਤਾਰੀਲੇ ਗਨਿਕਾ ਬਿਨੁ ਰੂਪ ਕੁਬਿਜਾ ਬਿਆਧਿ ਅਜਾਮਲੁ ਤਾਰੀਅਲੇ ॥
तारीले गनिका बिनु रूप कुबिजा बिआधि अजामलु तारीअले ॥
Ŧārīle ganikā bin rūp kubijā bi▫āḏẖ ajāmal ṯārī▫ale.

Irhaa Pingulaa A-or Sukhmanaa

ਇੜਾ ਪਿੰਗੁਲਾ ਅਉਰ ਸੁਖਮਨਾ :

"ਸੁਖਮਨਾ ਇੜਾ ਪਿੰਗੁਲਾ ਬੂਝੈ ਜਾ ਆਪੇ ਅਲਖੁ ਲਖਾਏ ॥ {ਪੰਨਾ 944}"

"ਸੁਖਮਨਾ ਇੜਾ ਪਿੰਗੁਲਾ, ਬੂਝੈ" ਕਿਹਾ ਹੈ, 'ਬੂਝੈ' ਕਾਹਤੋਂ ਕਿਹਾ ਹੈ ? 'ਇੜਾ ਪਿੰਗੁਲਾ ਸੁਖਮਨਾ' ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਜੋਗੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਫਿਰ ਇਹਦੇ ਵਿਚ ਬੁੱਝਣ ਵਾਲੀ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਰਹਿ ਗਈ ? ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਜੋਗੀਆਂ ਨੇ 'ਇੜਾ ਪਿੰਗੁਲਾ ਸੁਖਮਨਾ' ਦੱਸੀ ਹੈ ਬਾਹਰਲੇ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ, ਪਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਗੱਲ ਹੀ ਅੰਦਰਲੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਪਿੰਗੁਲਾ : 'ਚਿੱਤ' ਹੈ, ਪਰਬਤ 'ਤੇ ਪਿੰਗਲ ਨੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਹੈ ਬਾਅਦ ਦੇ ਵਿੱਚ ।
ਇੜਾ : 'ਮਨ' ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਅੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅੜੀਅਲ ਸੁਭਾਅ ਹੈ ਇਹਦਾ, ਤਾਂ ਹੀ ਤਾਂ ਮੰਨਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਨਾ ਮੰਨਣ ਕਰਕੇ ਇਹਦਾ ਨਾਮ 'ਇੜਾ' ਹੈ । ਚਿੱਤ 'ਪਿੰਗੁਲਾ' ਹੈ, ਉਹ ਤਾਂ ਚੱਲਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਮਨ ਚਲਾਏਮਾਨ ਹੈ, ਮਨ ਹੀ ਦੌੜਦਾ ਹੈ, ਪਰ 'ਪਿੰਗੁਲਾ' ਦੌੜਦਾ ਨਹੀਂ ਉਹ ਚਲਾਏਮਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ "ਪਾਵਹੁ ਤੇ ਪਿੰਗੁਲ ਭਇਆ ਮਾਰਿਆ ਸਤਿਗੁਰ ਬਾਨ ॥ {ਪੰਨਾ 1374}" ਮਨ ਨੂੰ ਤਾਂ 'ਪਿੰਗੁਲਾ' ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਸੀਂ, ਮਨ ਦੌੜਦਾ ਬਹੁਤ ਹੈ । ਚਿੱਤ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ "ਮੇਰਾ ਚਿਤੁ ਨ ਚਲੈ ਮਨੁ ਭਇਓ ਪੰਗੁ ॥ {ਪੰਨਾ 1195}" ਮਨ ਪੰਗ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਪਿੰਗੁਲਾ ਹੋ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਚਿੱਤ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚੱਲਦਾ । ਖੱਬਾ ਹੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਮਨ ਦਾ ਅਤੇ ਸੱਜਾ ਹੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਚਿੱਤ ਦਾ । ਦਾਲ ਦੇ ਦੋ ਦਾਣੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਹੈ । ਇੱਕ ਲੱਤ ਤੋਂ 'ਇੜਾ' ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਲੱਤ ਤੋਂ 'ਪਿੰਗੁਲਾ' ਹੈ ਏਹੇ । ਮਨ ਦੌੜਦਾ ਹੈ, ਚਿੱਤ ਨਹੀਂ ਦੌੜਦਾ ।

ਸੁਖਮਨਾ : 'ਬੁੱਧੀ' ਬਣਦੀ ਹੈ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ । ਮਨ ਨੂੰ ਸੁਖ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਹੈ, ਬੁੱਧੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਇਹੀ ਜੋਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨ ਨੂੰ ਸੁਖ ਰਹੇ । ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਸੰਸਾਰੀ ਸੁਖਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਮਨ ਨੂੰ ਸੁਖ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਦ ਹਾਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਫਿਰ ਨਿਰਾਕਾਰੀ ਸੁਖ ਵੱਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਹੀ ਸਮਝਾਇਆ ਹੈ ਕਿ "ਸੁਖੁ ਨਾਹੀ ਬਹੁਤੈ ਧਨਿ ਖਾਟੇ ॥ {ਪੰਨਾ 1147}" ਇਹ 'ਸੁਖਮਨਾ' ਹੈ, ਮਨ ਨੂੰ ਸੁਖ ਦੇਣਾ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ । ਬੁੱਧੀ ਹੀ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਮਨ ਨੂੰ ਸੁਖ ਦੇਣ ਵਾਸਤੇ । "ਇੜਾ ਪਿੰਗੁਲਾ ਅਉਰੁ ਸੁਖਮਨਾ" 'ਸੁਖਮਨਾ' ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਬੁੱਧੀ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਇਹ ਗੁਰਮਤਿ ਧਾਰਨੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਫਿਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ 'ਸੁਖਮਨਾ' ਬਣਦੀ ਹੈ, ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਹੀ ਅਗਿਆਨਤਾ ਨਾਲ 'ਸੁਖਮਨਾ' ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ । ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ 'ਸੁਖਮਨਾ' ਹੀ ਹੈ ਏਹੇ, ਪਰ ਸੁਖ ਹੋ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ "ਜਤਨ ਬਹੁਤ ਸੁਖ ਕੇ ਕੀਏ" ਜਤਨ ਕੀਹਣੇ ਕੀਤੇ ? ਅਕਲ ਨੇ ਹੀ ਕੀਤੇ ਸੁਖ ਦੇ ਸਾਰੇ ਜਤਨ । ਕਿਉਂਕਿ 'ਸੁਖਮਨਾ' ਹੈ ਏਹੇ, ਏਹਨੇ ਸੁਖ ਦੇ ਹੀ ਜਤਨ ਕਰਨੇ ਹਨ । "ਦੁਖ ਕੋ ਕੀਓ ਨ ਕੋਇ ॥ ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਸੁਨਿ ਰੇ ਮਨਾ ਹਰਿ ਭਾਵੈ ਸੋ ਹੋਇ ॥੩੯॥ {ਪੰਨਾ 1428}" ਹੋਣਾ ਤਾਂ ਉਹੀ ਹੈ ਜੋ ਹਰਿ ਨੂੰ ਭਾਉਣਾ ਹੈ, ਸਾਡੀ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਕਰੇ ਤੋਂ ਕੀ ਹੋਣਾ ਹੈ, ਇਹ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਤੇਰੇ ਕਰੇ ਤੋਂ ਕੀ ਹੋਣਾ ਹੈ ? ਤੂੰ ਉਹਦੇ ਭਾਣੇ 'ਚ ਹੀ ਆ ਜਾ, ਫਿਰ ਸੁਖ ਹੀ ਸੁਖ ਹੈ ।

"ਇੜਾ ਪਿੰਗੁਲਾ ਅਉਰ ਸੁਖਮਨਾ ਤੀਨਿ ਬਸਹਿ ਇਕ ਠਾਈ ॥ {ਪੰਨਾ 974}"

ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਇਸ ਪੰਗਤੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ ਉਨਾ ਚਿਰ ਜੋਗੀਆਂ ਵਾਲੀ 'ਇੜਾ ਪਿੰਗੁਲਾ ਸੁਖਮਨਾ' ਨਹੀਂ ਕੱਟ ਹੁੰਦੀ । "ਤੀਨਿ ਬਸਹਿ ਇਕ ਠਾਈ" ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਇੱਕੋ ਜਗ੍ਹਾ ਵਸਦੇ ਹਨ । ਜੋਗੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ 'ਇੜਾ' ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਖੱਬੇ ਕੰਨ ਤੋਂ, 'ਪਿੰਗੁਲਾ' ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਸੱਜੇ ਕੰਨ ਤੋਂ ਅਤੇ ਢੂਈ ਦੀ ਕੰਗਰੋੜ/ਸੰਗਲੀ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਇੱਕ ਨਾੜੀ (ਸੁਖਮਨਾ) ਗਿਚੀ ਵਿੱਚ ਦੀ ਉੱਪਰ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਅੱਡੋ-ਅੱਡ ਤਿੰਨ ਨਾੜੀਆਂ ਹਨ ਖੂਨ ਦੀਆਂ, ਜੋ ਕਿ ਆ ਕੇ ਤ੍ਰਿਕੁਟੀ (ਜੋਗੀਆਂ ਦਾ ਦਸਮ ਦੁਆਰ) ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ । ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਾਣ 'ਸੁਖਮਨਾ' ਨਾੜੀ ਵਿੱਚ ਦੀ ਦਸਮ ਦੁਆਰ 'ਚ ਚਲੇ ਜਾਣਗੇ । ਪਰ ਖੂਨ ਦੀ ਨਾੜੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਦੀ ਪ੍ਰਾਣ ਕਿਵੇਂ ਚਲੇ ਜਾਣਗੇ ? ਖੂਨ ਤਾਂ ਖੜ੍ਹ ਜਾਣਾ, ਜੰਮ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਸਰੀਰ ਤਾਂ ਮਰ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਫਿਰ 'ਸੁਖਮਨਾ' ਕਿਥੋਂ ਹੋ ਗਈ ਏਹੇ ? ਗੁਰਬਾਣੀ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਤਿੰਨੇ ਇੱਕ ਥਾਂ ਵਸਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜੋਗੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਤਿੰਨੇ ਇੱਕ ਥਾਂ ਆ ਕੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ । 'ਮਨ. ਬੁੱਧੀ, ਚਿੱਤ' ਇੱਕੋ ਥਾਂ ਵਸਦੇ ਹਨ, ਬੁੱਧੀ ਵਿਚਾਲੇ ਹੈ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ।

"ਇੜਾ ਪਿੰਗੁਲਾ ਅਉਰੁ ਸੁਖਮਨਾ ਪਉਨੈ ਬੰਧਿ ਰਹਾਉਗੋ ॥ {ਪੰਨਾ 972}"

ਜੇ ਮਨ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਗਿਆ, ਇਥੇ ਪਉਨ 'ਮਨ' ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਜੋਗੀਆਂ ਨੇ ਪਉਨ ਦਾ ਅਰਥ 'ਹਵਾ/ਵਾਯੂ' ਕਰ ਲਿਆ । ਵਾਯੂ ਦਾ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਕੀ ਮਤਲਬ ? ਵਾਯੂ ਦਾ ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਮਤਲਬ ਹੈ, ਵਾਯੂ ਤਾਂ ਮਾਇਆ ਹੈ । ਵਾਯੂ ਨੂੰ ਕੌਣ ਬੰਨ੍ਹ ਲਊਗਾ, ਕੀ ਵਾਯੂ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹ ਲਊ ਕੋਈ ? ਭਾਵੇਂ ਬਲੈਡਰ 'ਚ ਪਾ ਲਵੋ ਤਾਂ ਵੀ ਘੁੰਮੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਏਹੇ, ਇਹ ਨਹੀਂ ਹਟਦੀ ਘੁੰਮਣੋਂ, ਟਿਊਬ 'ਚ ਭਰ ਲਵੋ ਤਾਂ ਵੀ ਘੁੰਮੀ ਜਾਣਾ ਹੈ ਏਹਨੇ । ਹਵਾ ਨਹੀਂ ਖੜ੍ਹਦੀ, ਹਵਾ ਨੂੰ ਖੜ੍ਹਾਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਸਾਡੇ ਕੋਲ, ਸਿਰਫ ਭਰ ਹੀ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਵਿੱਚ, ਪਰ ਉਹਦੇ ਅੰਦਰ ਵੀ ਹਿੱਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਏਹੇ । ਪਉਨੈ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ 'ਮਨ', ਮਨ ਨੂੰ ਪਉਨ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਉਨ ਅਤੇ ਮਨ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਹੈ । ਜਿੱਦਣ ਦੀ ਪਉਨ/ਹਵਾ ਆਪਣੇ ਮੂਲ/ਆਕਾਸ਼ ਨਾਲੋਂ ਅੱਡ ਹੋਈ ਹੈ ਓਦਣ ਦੀ ਰੁਕੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਏਹੇ, ਮਨ ਵੀ ਜਿੱਦਣ ਦਾ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਨਾਲੋਂ ਅੱਡ ਹੋਇਆ ਹੈ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰੁਕਿਆ, ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕੋ ਹੀ ਸੁਭਾਅ ਹੈ । "ਪਵਨ ਮਨੁ ਸਹਜੇ ਰਹਿਆ ਸਮਾਈ {ਪੰਨਾ 483}" 'ਪਵਨ ਅਤੇ ਮਨ' ਇੱਕੋ ਗੱਲ ਹੈ, ਮਨ ਨੂੰ ਪਵਨ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਮਨ 'ਪਵਨ ਰੂਪ' ਹੈ, ਤਾਂ ਹੀ ਤਾਂ ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਡਾਰੀਆਂ ਲਾਉਂਦਾ ਫਿਰਦਾ ਹੈ । ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਤਾਂ ਹਵਾ ਫਿਰਦੀ ਹੈ, ਜਾਂ ਮਨ ਫਿਰਦਾ ਹੈ । ਹੋਰ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਸੁੱਟ ਕੇ ਵੇਖ ਲਉ, ਥੱਲੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਉੱਤੇ ਨੂੰ ਮਾਰ, ਥੱਲੇ ਨੂੰ ਆਊ । ਪਰ ਹਵਾ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਥੱਲੇ ਨੂੰ, ਉੱਡਦੀ ਫਿਰਦੀ ਹੈ ਆਕਾਸ਼ ਦੇ ਵਿੱਚ, ਏਵੇਂ ਹੀ ਮਨ ਫਿਰਦਾ ਹੈ ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਡਾਰੀਆਂ ਲਾਉਂਦਾ । ਜੇ ਮਨ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਤਿੰਨੇ ਬਚ ਗਏ ਫਿਰ, ਤਿੰਨੋ ਬੰਧ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਹੋ ਗਏ, ਫਿਰ ਨਹੀਂ ਮਰਦੇ "ਬੰਧਿ ਰਹਾਉਗੋ ॥"

"ਚੰਦੁ ਸੂਰਜੁ ਦੁਇ ਸਮ ਕਰਿ ਰਾਖਉ ਬ੍ਰਹਮ ਜੋਤਿ ਮਿਲਿ ਜਾਉਗੋ ॥ {ਪੰਨਾ 972}"

ਚੰਦ ਅਰ ਸੂਰਜ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ 'ਮਨ ਅਤੇ ਚਿੱਤ' । ਜਦੋਂ ਚੰਦ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਹੋ ਗਏ ਤਾਂ ਫਿਰ ਹਨੇਰਾ ਕਾਹਤੋਂ ਹੋਊਗਾ ? ਜਦ ਚੰਦ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਸੂਰਜ ਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਪੂਰਾ ਚਾਨਣ ਹੋਜੂਗਾ, ਦਿਨ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਫਿਰ ਤਾਂ, ਪ੍ਰਭਾਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ "ਉਦੈ ਭਾਨੁ ਜਬ ਚੀਨਾ ॥ {ਪੰਨਾ 331}" ਬ੍ਰਹਮ ਜੋਤਿ ਰਲ ਗਿਆ, ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਮਿਲ ਗਈ, ਚੰਦ੍ਰਮੇ ਦੀ ਜੋਤਿ 'ਸੂਰਜ' 'ਚ ਮਿਲ ਗਈ । "ਬ੍ਰਹਮ ਜੋਤਿ ਮਿਲਿ ਜਾਉਗੋ ॥" ਮਨ/ਚੰਦ ਦੀ ਜੋਤਿ ਕੀਹਦੇ 'ਚ ਰਲ ਗਈ ? ਚਿੱਤ/ਸੂਰਜ 'ਚ ਰਲ ਗਈ । ਜਿਵੇਂ ਚੰਦ੍ਰਮਾ ਦੀ ਜੋਤਿ ਸੂਰਜ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਮਨ ਦੀ ਜੋਤਿ ਚਿੱਤ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

Maas Maas Kar Moorakh Jhagrhay Gi-aan Dhi-aan Nahee Jaanai

>>>ਮਾਸ ਬਾਰੇ ਜਾਨਣ ਲਈ ਇਥੇ ਦਬਾਓ ਜੀ<<<